Wywiad z Ewą Zielińską, Prezes Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w setną rocznicę powstania PKN

W tym roku Polski Komitet Normalizacyjny obchodzi 100-lecie swojego istnienia oraz 30-lecie polskiej normalizacji dobrowolnej. Co wydarzyło się na przestrzeni tego czasu?

Historia polskiej normalizacji związana jest z wydarzeniami polityczno-gospodarczymi, wybitnymi osobowościami, postępem nauki, otwartością do przekraczania granic, wsłuchiwaniem się w potrzeby zmieniającej się rzeczywistości i, co ważne, odpowiadania na te potrzeby. Jest też ściśle powiązana z normalizacją europejską i międzynarodową, w której kształtowaniu Polski Komitet Normalizacyjny ma swój
udział, a od 20 już lat także swoje członkostwo w europejskich organizacjach normalizacyjnych CEN i CENELEC.

PKN jest członkiem-założycielem Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO, w Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej IEC PKN pełni obowiązki Krajowego Komitetu Elektrotechniki. PKN jest również członkiem Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego CEN i Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego Elektrotechniki CENELEC, a w Europejskim Instytucie Norm Telekomunikacyjnych ETSI pełni rolę krajowej organizacji normalizacyjnej. Dziś PKN jest liczącą się jednostką normalizacyjną, a jej przedstawiciele zasiadają w organach technicznych i decyzyjnych tych organizacji i mogą realnie wpływać na kształt normalizacji europejskiej i międzynarodowej.

Wszystkie te rocznice są ściśle związane z transformacją gospodarczą – przejściem z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki wolnorynkowej – oraz dążeniem Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.
Przywrócenie w Polsce dobrowolnego systemu normalizacyjnego zgodnego z systemem europejskim umożliwiło nowatorskie podejście do rozwoju nowych technologii i innowacji, stosowania norm oraz ich opracowywania zgodnie z zapotrzebowaniem rynkowym. Zaczęliśmy powoli powracać na europejskie rynki i dostosowywać naszą gospodarkę do nowej zmieniającej się rzeczywistości.

Dzisiaj PKN współpracuje z ponad 300 Organami Technicznymi, w których działa ponad 1 000 firm i instytucji, reprezentowanych przez niemal 3700 osób które aktywnie uczestniczą w pracach normalizacyjnych. Dzięki ich zaangażowaniu do zbioru Polskich Norm wdrażane są wartościowe merytoryczne dokumenty. Obecnie zbiór Polskich Norm ma już ponad 80 000 dokumentów normalizacyjnych.

Jakie są najważniejsze priorytety dla PKN? Jak ważne są Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ (SDGs) dla Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN)?

W 2020 r. PKN przyjął strategię na lata 2021–2030. Nieprzypadkowo ramy czasowe tej strategii korelują z tymi przyjętymi przez międzynarodowe i europejskie organizacje normalizacyjne, których PKN jest członkiem. Naszą misją jest sprawne organizowanie działalności normalizacyjnej zgodnej z rozwiązaniami europejskimi i międzynarodowymi, wypracowanymi przy aktywnym udziale zainteresowanych środowisk i stron. To z kolei prowadzi do upowszechnienia stosowania norm i innych dokumentów normalizacyjnych w celu wzmocnienia konkurencyjności polskich producentów i usługodawców, ułatwienia wymiany handlowej oraz zapewnienia jakości i niezawodności wyrobów i usług. Jednym z celów strategicznych jest zwiększenie aktywnego uczestnictwa w międzynarodowych i europejskich organizacjach normalizacyjnych.

Ważnym elementem naszych działań jest również transformacja cyfrowa. W PKN wdrażamy obecnie kilka projektów
mających na celu dalszą cyfryzację prac normalizacyjnych, nie tylko w celu zaoferowania możliwości opracowania
nowych formatów norm, ale także cyfryzacji procesów administracyjnych.
Naszym nadrzędnym celem jest oczywiście spełnianie oczekiwań naszych interesariuszy.

Społeczność normalizacyjna światowa i krajowa skupia swoje prace m.in. wokół Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ, dąży do uwzględniania światowych potrzeb i proponowania rozwiązań korzystnych dla każdego użytkownika norm. Cele Zrównoważonego Rozwoju i powiązane z nimi zadania zapewniają równowagę pomiędzy trzema aspektami zrównoważonego rozwoju: gospodarczym, społecznymi środowiskowym.

Normalizacja odgrywa kluczową rolę we wspieraniu celów zrównoważonego rozwoju. Normy dotyczące np. efektywności energetycznej, emisji gazów cieplarnianych, recyklingu czy bezpieczeństwa produktów stymulują innowacje technologiczne i praktyki biznesowe sprzyjające zrównoważonemu rozwojowi.

W obliczu coraz większych wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi normalizacja odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu, że działania podejmowane na rzecz ochrony środowiska są skuteczne i efektywne. Normy dotyczące
m.in. technologii ekologicznych, procesów produkcyjnych oraz oceny wpływu środowiskowego wspierają transformację
w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i zrównoważonego rozwoju.

Normalizacja ma istotny wpływ na tworzenie bardziej zrównoważonych i konkurencyjnych rynków przez eliminowanie
barier handlowych, ułatwianie wymiany handlowej oraz promowanie innowacji i jakości produktów. Normalizacja sprzyja także rozwojowi nowych sektorów gospodarki, takich jak energia odnawialna, technologie ekologiczne czy cyfrowe, przez ustanawianie ram regulacyjnych i normatywnych, które promują inwestycje i innowacje w tych dziedzinach.

Współczesne normy stanowią nieodłączny element branży paliwowej i odzwierciedlają zmieniające się potrzeby i wyzwania sektora energetycznego. Jakie zagadnienia i problemy w tym zakresie są na tapecie?

W dobie transformacji energetycznej pojawia się dużo pytań m.in. o przyszłości paliw oraz ich formy. Wiele wskazuje na to, że w ciągu najbliższych dekad doświadczymy zmian w tym obszarze. Niektóre z nich są już widoczne, a kierunki dalszego rozwoju dotyczą m.in.: elektryfikacji transportu, hybrydyzacji, biopaliw, odnawialnych źródeł energii, paliw syntetycznych, czy wreszcie inteligentnych systemów zarządzania paliwami. Warto jednak pamiętać, że przyszłość paliw jest silnie uzależniona od wielu czynników, takich jak polityka państw, postęp technologiczny, koszty produkcji czy trendy konsumenckie.

W ramach PKN działa Komitet Techniczny PKN/KT 222 ds. Przetworów Naftowych oraz Produktów Podobnych Pochodzenia Biologicznego i Syntetycznego. Obszar działalności KT 222 obejmuje produkty uzyskane z przerobu ropy naftowej, a także produkty pochodzenia biologicznego i syntetycznego, m.in. paliwa płynne pochodzenia naftowego. Normy PKN/KT 222
obejmują cały asortyment przetworów naftowych, podają zastosowanie oraz odpowiednie metody badań. Na działalność gospodarczą objętą zakresem KT znaczny wpływ mają uwarunkowania:
polityczne, gospodarcze techniczne, prawne, społeczne i/lub aspekty regionalne/międzynarodowe.

Wprowadzane są standardy dotyczące minimalizacji emisji CO2 i innych substancji szkodliwych, a także promowanie
wykorzystania m.in. odnawialnych źródeł gazu, takich jak biogaz czy gaz syntetyczny. Normy określają minimalne standardy wydajności, co przyczynia się do zmniejszenia zużycia energii i kosztów eksploatacji. Współczesne normy dotyczące technologii gazowych zaczynają uwzględniać wiele kwestii, które odzwierciedlają zmieniające się potrzeby i wyzwania sektora energetycznego. Obszary, w których nowoczesne technologie gazowe są uwzględniane w procesie normalizacji to m.in.: zrównoważony rozwój, efektywność energetyczna, bezpieczeństwo, jakość, technologie cyfrowe,
współpraca międzynarodowa.

Kluczowym elementem normalizacji paliw gazowych jest bezpieczeństwo. Wymagania dotyczące bezpiecznego składowania, transportu oraz użytkowania gazu, a także procedury postępowania w przypadku awarii i wycieków mają na celu minimalizację ryzyka dla ludzi i środowiska. Dzięki współpracy międzynarodowej opracowywane są normy i wytyczne, które są powszechnie akceptowane i stosowane na całym świecie.

Jakie są plany na przyszłość Polskiego Komitetu Normalizacyjnego?

Współczesna normalizacja stoi u progu wyzwań związanych m.in. z przeciwdziałaniem skutkom globalnego ocieplenia,
cyberbezpieczeństwem, zrównoważonym rozwojem, poprawą jakości życia, ochroną środowiska, szybkim postępem
technologicznym – związanym ze sztuczną inteligencją, technologiami wodorowymi, inteligentnymi systemami transportowymi.

Normalizacja musi szybko dostosować
się do wyzwań – takich jak dynamiczne zmiany na globalnych rynkach, ich kompleksowość, zmieniające się środowisko biznesowe itp. Tradycyjne granice między sektorami normalizacyjnymi zanikają.

Normy stanowią podstawę dla płynnej integracji technologii w złożone systemy, ułatwiając interoperacyjność i wymianę danych. Z tych powodów normy odgrywają kluczową rolę w konsolidacji jednolitego rynku europejskiego i przyczyniają się do konkurencyjności europejskiego przemysłu.

Zmieniające się otoczenie i rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych wpływają na wszystkie procesy gospodarcze, w tym normalizację oraz potrzeby interesariuszy Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Wszystko to przyczynia się m.in. do usprawnienia działań związanych z digitalizacją procesu opracowania norm. Nasi interesariusze w przyszłości będą korzystać\ z norm w różnych formatach, w tym norm typu smart standard – które będą odczytywane maszynowo, co usprawni procesy produkcyjne.

Mam nadzieję, że kolejne lata polskiej normalizacji będą bodźcem do dalszego rozwoju i wspólnego dążenia do osiągania założonych celów przy wsparciu zaprzyjaźnionych instytucji i osób zaangażowanych w opracowywanie norm.

Wywiad ukazał się w wydaniu 3/2024 magazynu "Paliwa Płynne"