O ważnej roli, jaką odgrywa badanie paliw i płynów eksploatacyjnych podczas wyścigów F1 rozmawiamy z Andreasem Dreyerem, liderem ds. rozwoju paliw z laboratoriów centrum technologicznego Shell w Hamburgu.

 Mobilne laboratorium Shell pełni ważną funkcję podczas wyścigów F1. Co dokładnie dzieje się podczas wyścigu w laboratorium?

Mobilne Laboratorium Shell Track Lab to miejsce pracy co najmniej dwóch na­szych naukowców, czy – jak wolimy ich nazywać – analityków, którzy wspiera­ją zespół Scuderia Ferrari na każdym Grand Prix Formuły 1. Wewnątrz labo­ratorium środowisko jest ściśle kontro­lowane, aby umożliwić odpowiednie warunki do przeprowadzania testów naukowych. Nasi analitycy uczestni­czą w każdym wyścigu: dokładnie ba­dają i testują paliwo wyścigowe i olej używany przez Scuderia Ferrari. Zespół Shell Track Lab potwierdza również, że wszystkie dostarczane produkty Shell są zgodne ze specyfikacją i przepisami Międzynarodowej Federacji Sportowej (fr. Fédération Internationale de l’Auto­mobile, FIA). W związku z tym analitycy muszą przetestować ponad 100 pró­bek podczas weekendu wyścigowego, co – jak można sobie wyobrazić – wy­maga od nich intensywnej pracy.

Przepisy FIA wymagają, aby paliwo tankowane do bolidów F1 spełnia­ło maksymalnie restrykcyjne nor­my. Jak wygląda badanie paliwa silnikowego w laboratorium mobil­nym podczas wyścigu?

Aby potwierdzić że paliwo spełnia wy­magania FIA testujemy go przed każ­dą sesją na torze, nie podczas wyścigu. W mobilnym laboratorium znajduje się stanowisko do testowania paliwa, gdzie próbki pobrane podczas week­endu zawodów są sprawdzane pod kątem ich zgodności z wymaganiami FIA za pomocą techniki chromatografii gazowej. Następnie porównywane są z referencyjnym paliwem zatwierdzo­nym przez federację. Dwa chromato­grafy gazowe tworzą cyfrowy „odcisk palca” paliwa za każdym razem, gdyjest ono przemieszczane – począwszy od produkcji i mieszania w Centrum Technologicznym Shell w Hamburgu, przez dostawę na tor, aż po umiesz­czenie w dystrybutorze paliwa w ga­rażu Ferrari. Szczegółowe badania to podstawa gry.

Kiedy paliwo dociera na tor we wtorek podczas tygodnia wyścigowe­go, pobieramy losowe próbki z bęb­nów. Następnie ponownie je spraw­dzamy, gdy jest przemieszczane do samochodu Ferrari w garażu. Proces ten powtarzamy co weekend. Chro­matografy podgrzewają paliwo, aż za­cznie parować. Dzięki temu wewnątrz urządzenia wszystkie składniki paliwa są oddzielane ze względu na ich wła­ściwości fizyczne i chemiczne. Czujniki w urządzeniu wykrywają poszczegól­ne składniki, a następnie łączy się je w ślad paliwa, który nazywamy „odci­skiem palca”.

Następnie nakładamy próbkę refe­rencyjnego paliwa pobraną w Ham­burgu i zatwierdzoną przez FIA. Obie próbki powinny idealnie na siebie „na­chodzić”. Czas wykrycia szczytu wska­zuje składnik, a wielkość szczytu okre­śla ilość danego składnika w paliwie. Jeśli paliwo w dowolnym momencie podczas weekendu wyścigowego różni się od tego, co FIA zatwierdziła na po­czątku sezonu, kierowca może zostać zdyskwalifikowany. Dlatego kontrole zgodności paliwa są fundamentalne.

W środę lub czwartek przed week­endem wyścigowym może się zdarzyć, że coś zauważymy – powiedzmy, że zmieniono pompę paliwową i dostał się do niej drobny pył. Może to być na­wet niewielka ilość smaru z rękawiczki mechanika. Jeśli trafi ona do zbiornika paliwa, wykryjemy to w naszej analizie. Marginesy legalności paliwa są bardzo wąskie. Dlatego za każdym razem, gdy paliwo jest przemieszczane, sprawdza­my, czy spełnia wymagania.

Czy w laboratorium badane są tylko paliwa? Czy inne płyny eksploata­cyjne stosowane w bolidach rów­nież podlegają obostrzeniom?

Nie tylko paliwa – laboratorium dys­ponuje także stanowiskiem do te­stowania i analizowania specjalnego oleju wyścigowego. Dobre paliwo da silnikowi samochodowemu moc dorywalizacji, podczas gdy oleje poma­gają utrzymać jego czystość i wydaj­ność. Zespół Shell Track Lab pobiera próbki paliwa i oleju w trakcie całego weekendu wyścigów i testuje je, a na­stępnie przekazuje raporty inżynierom Ferrari. Zwykle pobieramy więcej pró­bek przed i po każdej sesji na torze. Na podstawie tych badań i wyników np. próbek metalurgicznych w oleju, inżynierowie Ferrari mogą stwierdzić, która część samochodu wymaga ich uwagi. Właśnie dlatego analizy płynów eksploatacyjnych wykonywane przez Shell są źródłem bezcennej wiedzy.

Funkcją oleju silnikowego jest sma­rowanie ruchomych części i poprawa ogólnej wydajności silnika poprzez zmniejszenie tarcia i zużycia elemen­tów. Olej również oczyszcza, hamuje korozję, poprawia uszczelnienie i chło­dzi silnik, odprowadzając ciepło z ru­chomych części. Natomiast zgodnie z przepisami technicznymi FIA oleje sil­nikowe nie powinny poprawiać właści­wości paliwa ani pobudzać spalania.

FIA w dowolnym momencie pod­czas weekendu wyścigowego może pobrać próbkę paliwa lub oleju i spraw­dzić za pomocą swoich narzędzi, czy są zgodne z wymogami i czy dokładnie takie, jak określono w specyfikacji.

Nie każdy wie, ale nasza współ­praca ze Scuderia Ferrari rozpoczęła się 100 lat temu, w 1924 r. To jedno z najbardziej udanych i najdłuższych partnerstw w sporcie motorowym. Nauczyło nas, że gra zespołowa zwiększa szanse na sukces – nie tyl­ko na torze. Wyścigi to bez wątpienia jedno z najbardziej konkurencyjnychśrodowisk, które jest niezrównaną platformą do opracowywania, testo­wania i wykorzystywania naszych najbardziej zaawansowanych paliw Shell V-Power oraz rozwijania na­szych najlepszych produktów. Przez te wszystkie lata nieustannie pracowaliśmy nad kolejnymi udosko­nalonymi formułami paliw wyścigo­wych, aby zapewniać Scuderia Ferra­ri przewagę na torze. Uzyskaną w ten sposób wiedzę wykorzystujemy na­stępnie do opracowywania wysokiej jakości paliw dla klientów jeżdżących po drogach.

Wywiad ukazał się w wydaniu 2/2024 magazynu "Paliwa Płynne"