7 lutego Najwyższa Izba Kontroli kończy równo sto lat.

Przez cały ten okres NIK nieprzerwanie działała w trosce o dobro ojczyzny i obywateli, a jej kontrole przyczyniały się do naprawy państwa. W tym szczególnym dniu razem z pracownikami Izby będą goście z kilku kontynentów oraz najwyżsi przedstawiciele międzynarodowych organizacji organów kontroli. 175 kontrolerów i pracowników zostanie odznaczonych orderami i medalami. W tym dniu nie zapomnimy o tych, którzy przyczynili się do powstania Izby. Hołd pamięci złożymy także najwybitniejszym pracownikom. Oficjalne obchody zakończy wieczorna uroczystość w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej.

Centralne uroczystości rocznicowe rozpoczęły się o 8.00 rano w kościele p.w. św. Aleksandra na Placu Trzech Krzyży w Warszawie. Mszę świętą w intencji byłych i obecnych pracowników Najwyższej Izby Kontroli koncelebrował ks. kard. Kazimierz Nycz.

Po nabożeństwie delegacja NIK z prezesem Krzysztofem Kwiatkowskim, wiceprezesami Ewą Polkowską, Wojciechem Kutyłą i Mieczysławem Łuczakiem oraz dyrektorem generalnym NIK Andrzejem Styczniem złożyła wieńce przed pomnikami Marszałka Józefa Piłsudskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. To właśnie 7 lutego 1919 roku Józef Piłsudski, Ignacy Paderewski oraz ówczesny Minister Skarbu Józef Englich podpisali dekret o utworzeniu Najwyższej Izby Kontroli Państwa. Odradzająca się właśnie Polska potrzebowała niezależnej i sprawnej instytucji kontrolnej, która stanie na straży publicznych pieniędzy.

Następnie delegacja NIK uczciła pamięć byłych pracowników Izby na Starych Powązkach. Wiązanki złożono na mogile naszego pierwszego prezesa Józefa Higersbergera, a także przed Pomnikiem Ofiar Katastrofy Smoleńskiej. Na grobach ofiar katastrofy, byłych pracowników NIK - Władysława Stasiaka, Aleksandra Szczygły i Sławomira Skrzypka - zapalono znicze.

W gmachu NIK przy ul. Filtrowej kierownictwo NIK oraz przedstawiciele Związku Zawodowego Pracowników NIK złożyli kwiaty i wieńce pod tablicami upamiętniającymi Józefa Piłsudskiego oraz byłych prezesów NIK prof. Lecha Kaczyńskiego i prof. Waleriana Pańkę oraz pod popiersiem Józefa Higersbergera. Wśród zaproszonych gości były rodziny Higersbergera i Pańki, a także przedstawiciele INTOSAI, EUROSAI i Europejskiego Trybunału Obrachunkowego.

Do jubileuszowej księgi pamiątkowej wpisali się: Krzysztof Kwiatkowski Prezes NIK, Harib Saeed Al Amimi Prezes NOK ZEA, Przewodniczący Międzynarodowej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli (INTOSAI), Seyit Ahmet Baş - Prezes NOK Turcji, Przewodniczący Europejskiej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli (EUROSAI), Klaus-Heiner Lehne - Przewodniczący Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (ETO), Miloslav Kala - Prezes NOK Czech, Wiceprzewodniczący EUROSAI oraz Valerii Patskan - Przewodniczący Izby Obrachunkowej Ukrainy.

Jednak nie samą pamięcią i historią wypełniony będzie ten jakże uroczysty dla nas dzień. Najwyższa Izba Kontroli jest instytucją trwale wpisaną w nowoczesne państwo w ciągle zmieniającym się świecie i zmianom tym zawsze dotrzymuje kroku, czego dowodem jest niezmiennie wysokie zaufanie, jakim obdarzają Izbę wielkie międzynarodowe instytucje i organizacje. I właśnie „Roli i wyzwaniom dla kontroli państwowej w nowoczesnym świecie” przyjrzymy się podczas konferencji w centrali NIK, w której udział wezmą najwyżsi przedstawiciele Międzynarodowej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli INTOSAI, Europejskiej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli EUROSAI i NOK-ów z kilku krajów.

Jeszcze raz oddamy hołd historii zaraz po konferencji - ale historii żywej. Wieloletni pracownicy Izby otrzymają w siedzibie NIK Medale za Długoletnią Służbę, zaś o 14.00 w Pałacu Prezydenckim nastąpi uroczysta dekoracja zasłużonych NIK-owców Krzyżami Zasługi.

Zwieńczeniem obchodów stulecia NIK jest uroczystość w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej. Swoją obecność zapowiedzieli przedstawiciele najwyższych władz państwowych, parlamentu oraz zagraniczni goście. Ale najważniejsi tego dnia będą pracownicy NIK - zarówno z centrali, jak i z wszystkich szesnastu Delegatur Izby. W czasie uroczystości sześciu pracowników zostanie  uhonorowanych Krzyżami Orderu Odrodzenia Polski.  

Integralną częścią uroczystości w Teatrze Wielkim jest wystawa prezentująca 100 lat działalności NIK. Znalazły się na niej fotografie, dokumenty i pamiątki dokumentujące dorobek Izby. Siłą rzeczy to tylko skromna część materiałów archiwalnych. Większość można zobaczyć na kartach specjalnie wydanego albumu „Najwyższa Izba Kontroli 1919-2019. Sto lat troski o Państwo”. Książka zawiera nigdy niepublikowane zdjęcia i dokumenty z pierwszych lat działalności Izby. Pochodzą one z zasobów prywatnych, archiwów NIK i IPN. Część została odnaleziona w Londynie, Wilnie i Lwowie. Album zabiera czytelników w fascynującą podróż po historii Najwyższej Izby Kontroli, nierozłącznie związanej z historią Rzeczypospolitej Polskiej. Praca powstała pod redakcją Danuty Bolikowskiej.

Drugą pozycją specjalnie przygotowaną na rocznicę jest książka „100 kontroli z archiwum NIK”. Pierwszy raz w 100-letniej historii Najwyższej Izby Kontroli zaprezentowano w niezwykle przystępny sposób wyniki kontroli i odsłonięto kulisy ich prowadzenia. Pokazano początki funkcjonowania, wówczas jeszcze Najwyższej Izby Kontroli Państwa, jej działalność emigracyjną, trudne lata PRL-u i działalność współczesną. W pracy zbiorowej pod redakcją Doroty Bernhardt-Kowalskiej, Ryszarda Szyca i Piotra Chojnackiego opisano najsłynniejsze i bulwersujące sprawy, którymi przyszło zajmować się NIK. A są to choćby nadzór na transportem polskiego złota w czasie II wojny światowej, kontrola gigantycznych nadużyć podczas budowy rezydencji komunistycznych notabli czy też kontrola Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego, jednej z największych defraudacji środków publicznych w historii powojennej Polski.

Na 100-lecie Najwyższej Izby Kontroli redakcja „Kontroli Państwowej” przygotowała dwuzeszytowe, specjalne wydanie jubileuszowe (nr 1/2019). W pierwszym zeszycie przypomniano historię, pozycję ustrojową i zmieniającą się rolę NIK, akcentując wpływ jej działalności na różne obszary funkcjonowania państwa, zwłaszcza bezpieczeństwo, zdrowie i administrację. Opisując kontrole budżetowe pokazano jak zmieniało się podejście do badania dochodów i wydatków, a także znaczenie aktywności NIK dla systemu dyscypliny finansów publicznych. W drugim zeszycie „KP” po raz pierwszy przedstawiono monografie wszystkich 16 delegatur NIK. Ich autorami są zarówno historycy, jak i pracownicy tych jednostek. Przybliżają dzieje, działalność i sylwetki ludzi, bez których trudno byłoby tworzyć historię instytucji.

Przygotowany został także specjalny film dokumentalny opowiadający o stu latach pracy Najwyższej Izby Kontroli. Akcja filmu prowadzi nas od tych niezwykle trudnych początków powstawania Najwyższej Izby Kontroli Państwa, aż do czasów współczesnych - sukcesów odnoszonych przez kontrolerów Izby w kraju i zagranicą. Wielką zaletą filmu jest wykorzystanie fotografii z rozmaitych zbiorów (m.in. Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Akt Nowych, osób prywatnych).

Źródło: NIK