We wrześniu Inspekcja Transportu Drogowego obchodziła 20 urodziny. Skąd pomysł na utworzenie tej instytucji?

20 lat temu uchwalono ustawę o transporcie drogowym, która umożliwiła powołanie Inspekcji. Dla formacji kluczowy był październik 2002 r., kiedy pierwszych 80 inspektorów rozpoczęło działalność kontrolną. Powołując Inspekcję Transportu Drogowego, spełniono jeden z warunków akcesyjnych Unii Europejskiej, ale przede wszystkim stworzono instytucję, która w ramach posiadanych kompetencji i uprawnień, zapewnia przestrzeganie przepisów w transporcie drogowym, kształtuje warunki dla przestrzegania zasad uczciwej konkurencji na rynku transportowym, a także podejmuje szereg inicjatyw, które nie pozostają bez znaczenia dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym. O ile 20 lat temu to siostrzane instytucje z zachodniej Europy wspierały nas przy stawianiu pierwszych kroków, to dziś polska Inspekcja Transportu Drogowego uchodzi za jedną z najlepszych w Europie. Dysponujemy coraz nowocześniejszym zapleczem kontrolnym, wiedzą ekspercką oraz wykwalifikowaną kadrą. Jesteśmy w trakcie realizacji największego w historii Inspekcji projektu wzmocnienia potencjału kontrolnego, w ramach którego zakupiono już 64 specjalistyczne radiowozy z wyposażeniem kontrolno-pomiarowym i tyle samo zestawów do kontroli pojazdów i tachografów. Jesteśmy także w trakcie zakupu 16 mobilnych jednostek diagnostycznych. Wykorzystanie nowego potencjału podniesie naszą gotowość operacyjną, wpłynie na szybkość, efektywność i jeszcze większą dokładność prowadzonych działań. Wykrywanie i wykluczenie z ruchu większej liczby pojazdów niebezpiecznych dla innych uczestników ruchu oraz dla środowiska wzmocni system zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego w Polsce.

Jaki jest dokładny zakres działalności Inspekcji Transportu Drogowego? Ile osób pracuje obecnie w ITD?

Wachlarz działań prowadzonych przez Inspekcję jest szeroki. Jako jedyna instytucja w Polsce prowadzimy kontrole z wykorzystaniem systemu fotoradarowego, sprawdzamy również, czy kierowcy wywiązują się z obowiązku uiszczania opłaty elektronicznej za przejazd drogami krajowymi. Jesteśmy też wiodącą w kraju formacją prowadzącą czynności kontrolne w obszarze transportu ciężkiego. Skupię się na tym ostatnim filarze naszej działalności, który obejmuje m.in. kwestie przyznawania uprawnień do wykonywania transportu drogowego i późniejszą weryfikację spełnienia tych warunków oraz realizowanych przez inspektorów ITD kontrolach drogowych i czynnościach kontrolnych prowadzonych w siedzibach przedsiębiorstw. Inspektorzy ITD specjalizują się m.in. w kontrolach stanu technicznego pojazdów ciężkich i autokarów, kontroli sektora transportu publicznego, transportu materiałów niebezpiecznych, odpadów, zwierząt, a także działań chroniących infrastrukturę drogową poprzez wycofywanie z ruchu przeciążonych pojazdów. 19 lat działalności kontrolnej ITD w liczbach to m.in.: blisko 3,4 mln kontroli drogowych, ponad 29 tys. kontroli w przedsiębiorstwach, sprawdzonych niemal 18,3 mln dni pracy kierowców, ponad pół mln kontroli w obszarze przewozu osób, 325 tys. kontroli wrażeniowych, czy niemal 302 tys. kontroli ADR (kontrole przewozu materiałów niebezpiecznych – przyp. red.). W szeregach inspekcji, w G łownym Inspektoracie Transportu Drogowego i 16 Wojewódzkich Inspektoratach Transportu Drogowego, pracuje dziś ok. 1,8 tys. osób – inspektorów ITD i pracowników

Te liczby robią wrażenie. Jednym z zadań Inspekcji jest także kontrola rodzaju używanego paliwa. W jaki sposób odbywają się takie kontrole i jaki jest ich efekt?

W trakcie kontroli drogowych inspektorzy wykorzystują zestawy do wykrywania znacznika typu SY w oleju napędowym i opałowym. To proste i szybkie badanie, przeprowadzane w warunkach polowych. Po wymieszaniu niewielkiej ilości paliwa z wodnym roztworem kwasu chlorowodorowego, ocenia się barwę warstwy wodnej. Jej czerwone zabarwienie wskazuje na możliwość zafałszowania oleju napędowego. Inspektorzy prowadzą też kontrole ADR, czyli pojazdów przewożących towary niebezpieczne, w tym również paliw. Sprawdzają ich stan techniczny, oznakowanie pojazdów i opakowań, wymagane dokumenty i wyposażenie oraz przeszkolenie osób wykonujących tego typu przewozy. Działania te mają zminimalizować ryzyko wystąpienia zagrożeń dla bezpieczeństwa życia i zdrowia ludzi oraz środowiska naturalnego. W większości przypadków stwierdzone nieprawidłowości wiążą się z brakami w wyposażeniu pojazdów, oznakowaniu, wymaganych dokumentach, rzadziej zaś dotyczą samego sposobu przewozu towarów.

Jakie są zatem najczęstsze nieprawidłowości wykrywane przez ITD? Na co kierowcy powinni zwrócić szczególną uwagę?

Nieprzestrzeganie przez kierowców przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdów oraz obowiązkowych przerw i odpoczynków jest najczęstszą, stwierdzaną w czasie kontroli drogowych, nieprawidłowością. W ciągu 9 pierwszych miesięcy tego roku inspektorzy przeprowadzili blisko 125 tys. kontroli drogowych. Połowa stwierdzonych nieprawidłowości dotyczyła właśnie niestosowania się do norm czasu pracy. Nieco ponad 34 proc. kolejnych naruszeń związanych było z nieprawidłowym używaniem urządzeń rejestrujących, natomiast niespełna 8 proc. stanowiły naruszenia związane z wymogami dotyczącymi posiadania niezbędnych licencji, zaświadczeń o wykonywaniu przewozów niezarobkowych lub dokumentacji kierowców. Blisko 6 proc. nieprawidłowości stwierdzono w stanie technicznym pojazdów.

Czy właśnie ze względu na tego typu dane i analizy, chcecie Państwo, aby zaostrzono przepisy dotyczące m.in. nieuprawnionej ingerencji w tachografy?

Trwają prace nad kompleksowymi rozwiązaniami prawnymi, które mają wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wśród proponowanych zmian znajduje się również przepis zaostrzający kary dla kierowców zawodowych, którzy jeżdżą na tzw. „magnesie” zakłócającym pracę impulsatora, z wyłącznikiem tachografu lub zabronionym oprogramowaniem manipulującym jego pracę albo bez prawidłowej – własnej karty zalogowanej w tachografie. Nowelizowane przepisy przewidują – w przypadku stwierdzenia takich naruszeń – odebranie kierowcy prawa jazdy na 3 miesiące, a przy tzw. recydywie – na 6 miesięcy. Zawodowy kierowca, który bierze odpowiedzialność za realizowane przewozy, w tym pasażerskie, powinien doskonale zdawać sobie sprawę z ryzyka, z jakim wiąże się prowadzenie pojazdu niezgodnie z normami czasu pracy. Fałszowanie, czy ukrywanie rzeczywistego czasu pracy jest nie tylko przejawem nieuczciwej konkurencji, ale przede wszystkim kierowca pracując niezgodnie z normami, ponad siły, staje się realnym zagrożeniem na drodze. Zmęczenie powoduje u kierowcy spowolnienie czasu reakcji, upośledza jego zdolność do prowadzenia pojazdu i powoduje – co potwierdzają badania naukowe – zagrożenie bezpieczeństwa.

ITD prowadzi różnego rodzaju akcje społeczne mające na celu promowanie bezpieczeństwa oraz ekologii. Czy edukacja jest istotnym elementem Państwa działalności?

Działania edukacyjne są realizowane przez ITD równolegle z kontrolnymi. Promowanie kultury bezpieczeństwa drogowego, w tym również ograniczenia zjawiska lekceważenia przepisów ruchu drogowego, ma istotne znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. Projekty są dostosowane do zdiagnozowanych negatywnych zjawisk i potrzeb, w tym sygnalizowanych przez branżę transportową. Staramy się również, wykorzystując m.in. media społecznościowe, przybliżać kierowcom zawodowym przepisy związane z transportem drogowym. Jednym z filarów prowadzonych działań jest edukacja szkolna. Od lat realizujemy projekt „Bezpieczna Szkoła Krokodylka Tirka”, który jest skierowany do uczniów najmłodszych klas szkół podstawowych. Edukacja dotycząca bezpieczeństwa na drodze dla najmłodszych to inwestycja w przyszłego dorosłego uczestnika ruchu drogowego, poprzez możliwość kształtowania właściwych postaw już od najmłodszych lat.

Wywiad ukazał się w wydaniu 10,11,12/2021 magazynu "Paliwa Płynne"